Święto Edukacji Narodowej w Łącku

Święto nazywane potocznie Dniem Nauczyciela upamiętnia rocznicę powstania Komisji Edukacji Narodowej (KEN), powołanej przez Sejm Rozbiorowy 14 października 1773 r. Miała ona charakter niemal niezależnego „ministerstwa” (departamentu Rady Nieustającej). Komisja wprowadziła przemyślaną i prostą strukturę szkół podległych KEN, poczynając od Szkół Głównych (uniwersytetów w Krakowie i Wilnie), przez wydziałowe, podwydziałowe i parafialne. Szkoły miały spełniać zadania edukacyjne, ale też być otwarte na potrzeby kraju oraz uczyć patriotyzmu.

W 1775 r. KEN powołała Towarzystwo Ksiąg Elementarnych, na czele którego stanął członek Komisji Ignacy Potocki. Sekretarzem został Grzegorz Piramowicz, były jezuita, działający aktywnie niemal do utraty niepodległości przez Polskę.

Zadaniem Towarzystwa było opracowanie programów nauczania dla szkół państwowych oraz podręczników do różnych stopni i przedmiotów edukacji. W pewnym sensie Towarzystwo stało się niemal integralną częścią „ministerstwa”, jego oddziałem odpowiedzialnym za proces dydaktyczny.

Jego wielką zasługą było wydanie wielu podręczników: „Elementarza dla szkół parafialnych narodowych” (1785), „Powinności nauczyciela” (1787), „Gramatyki dla szkół narodowych” (1778). Zadbano też o stworzenie innych podręczników, np. „Wstępu do fizyki dla szkół narodowych” (1783).

Na fali zmian wywołanych reformami związanymi z powołaniem Komisji Edukacji Narodowej przeprowadzono także reorganizację dwóch uniwersytetów, czyli tzw. szkół wyższych. W Krakowie zajął się nią Hugo Kołłątaj w latach 1777–1780, a w Wilnie Marcin Poczobut-Odlanicki w latach 1780–1781. Rozbudowano katedry matematyczne, przyrodnicze i nauk medycznych.

Zdecydowano także o powołaniu seminariów kształcących kadrę dydaktyczną dla szkolnictwa podlegającego KEN. Zastąpiło ono kształcenie nauczycieli zdominowane przez placówki kościelne. Komisja Edukacji Narodowej działała do 1794 r.